Tien Kamerleden hebben de Staten-Generaal vertegenwoordigd tijdens de tweede plenaire sessie van dit jaar van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE). Deze bijeenkomst werd van 23 tot en met 27 april in Straatsburg gehouden. Het ging om de Eerste Kamerleden Mart van de Ven (VVD; delegatieleider), Reina de Bruijn-Wezeman (VVD), Tiny Kox (SP), Ria Oomen-Ruijten (CDA), Henk Overbeek (SP), Petra Stienen (D66) en Tineke Strik (GroenLinks). Vanuit de Tweede Kamer waren de leden Anne Mulder (VVD), Sven Koopmans (VVD) en Pieter Omtzigt (CDA) aanwezig.
Aanpak van corruptie in de Assemblee
In de vergadering stond een onderzoek naar corruptie in de Assemblee centraal. Een onafhankelijke commissie, die het afgelopen jaar beschuldigingen aan het adres van verschillende (oud-)leden heeft uitgezocht, publiceerde op zondag 22 april haar bevindingen. De commissie constateerde dat acht parlementariërs uit Spanje, België, Italië, Oostenrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, Roemenië en Polen de gedragscode van de Assemblee hadden geschonden. Enkele oud-leden hadden daarnaast ongeoorloofde lobbyactiviteiten ontplooid. Tevens vond de onderzoekscommissie sterke aanwijzingen dat sommige leden bij corruptiepraktijken waren betrokken, onder wie voormalig Assembleevoorzitter Pedro Agramunt (Spanje) en een voormalige fractievoorzitter Luca Volonté (Italie), waarbij Azerbeidzjan als spil fungeerde. De Assemblee heeft deze bevindingen besproken in een debat op donderdag 26 april en besloten alle aanbevelingen uit het rapport op te volgen. Daarbij gaat het vooral om maatregelen om de besluitvorming van de Assemblee transparanter te maken. Om actie te ondernemen tegen de in het rapport beschuldigde parlementariërs is het rapport naar de nationale parlementen in alle lidstaten gestuurd en zijn de bevoegde autoriteiten in die landen uitgenodigd om de noodzakelijke maatregelen te nemen. De politieke groepen in de Assemblee is gevraagd om hun interne benoemingsprocedures aan te scherpen. De commissie voor het reglement van orde, immuniteit en institutionele zaken (‘Rules Committee’) van de Assemblee is inmiddels begonnen met hoorzittingen om leden te horen, die de gedragscode zouden hebben geschonden. De leden Kox en Oomen staan in het rapport vermeld, omdat zij niet gereageerd hebben op een e-mail van de onderzoekscommissie. Het Rules Committee heeft inmiddels uitgesproken dat hen niets te verwijten valt.
Migranten en vluchtelingen in Libië
Tineke Strik heeft namens de commissie voor Migratie een rapport gepresenteerd over de situatie in Libië en de rol die de Raad van Europa daarin kan spelen. Zij wees er daarbij op dat, waar de situatie voor burgers in Libië al moeilijk is, die voor migranten en vluchtelingen nog rampzaliger is. Volgens de VN heeft Libië zich inmiddels ontwikkeld tot een slavenmarkt voor migranten, waar zij ten prooi vallen aan geweld, verkrachting, honger en dorst, en waar zij de meest basale voorzieningen ontberen. Inmiddels zijn migranten naar Niger en andere landen geëvacueerd, maar het aantal landen dat wil meewerken aan hervestiging is te beperkt. Namens de Migratiecommissie van de Assemblee stelde Strik daarom voor om vluchtelingen op te nemen in Europese landen, zodat de evacuatie uit Libië kan worden voortgezet. Europese landen betalen nu nog de Libische kustwacht om migranten te onderscheppen en naar ondermaatse detentiecentra in Libië te brengen. Dat moet stoppen, betoogde Strik. De Raad van Europa moet ervoor zorgen dat samenwerking met Libië gebaseerd is op respect voor de fundamentele rechten van migranten en vluchtelingen. Zij bepleitte daarom een robuust monitoringsmechanisme om goed te volgen wat er gebeurt met migranten in de Libische kustwateren en aan land. De Libische kustwacht moet getraind worden om incidenten te voorkomen en er moet geïnvesteerd worden in de opbouw van een Libische staat, die migratiestromen effectief en met respect voor mensenrechten kan beheersen.
‘Pluk ze’-wetgeving
Mart van de Ven presenteerde een rapport en een resolutie over de strijd tegen georganiseerde criminaliteit door middel van de confiscatie van illegale tegoeden. Nederland en enkele andere landen kennen al zogenaamde ‘pluk ze’-wetgeving. Volgens Van de Ven is het een onmisbaar instrument in de strijd tegen corruptie en andere vormen van criminaliteit. Door te voorkomen dat criminelen de vruchten van hun misdaad kunnen plukken en een luxeleven kunnen leiden, wordt criminaliteit als zodanig minder aantrekkelijk. ‘Pluk ze’-wetgeving wordt echter nog te weinig toegepast. Volgens Europol werd in 2016 in Europa slechts 2,2% van alle criminele opbrengsten door justitie confisqueerd. Van de Ven bepleitte dan ook een omkering van de bewijslast, zoals in Ierland met succes al gebeurd is. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft hier inmiddels de mogelijkheid voor vastgesteld. Een stevig juridisch en institutioneel kader, naar het Ierse voorbeeld, gekoppeld aan betere internationale samenwerking, moet er zo voor zorgen dat de strijd tegen criminelen kan worden opgevoerd. De Assemblee stemde in met de resolutie die Van de Ven hierover indiende, waarin lidstaten worden opgeroepen om hier werk van te maken.
Bescherming van mensen met psychosociale problemen
In de commissie voor Sociale Zaken en Gezondheid presenteerde Reina de Bruijn-Wezeman een rapport over de bescherming van de rechten van mensen met psychosociale problemen in de psychiatrie, met name waar zij met onvrijwillige maatregelen te maken krijgen. De Raad van Europa heeft hiervoor een protocol opgesteld, dat naar de mening van de Assemblee in strijd is met de VN-conventie inzake de rechten van personen met een handicap. De beste manier om mensen met psychosociale problemen te beschermen tegen dwangmaatregelen, aldus De Bruijn-Wezeman, is door dergelijke maatregelen überhaupt te vermijden. Zij stelde dat de Raad van Europa lidstaten zou moeten helpen dit doel te bereiken. Dit is een flinke opgave, omdat sommige lidstaten zich sterk verzetten tegen een verbod op gedwongen behandeling en opname in de psychiatrie. Ook in de medische gemeenschap lopen de meningen hierover uiteen. Daarnaast kan de verplichting voor lidstaten in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens om het leven van suïcidale patiënten te beschermen, botsen met de bedoelde VN-conventie. Voor de volgende sessie van de Assemblee bereidt de Bruijn-Wezeman een hoorzitting voor, waar de verschillende opvattingen over deze kwestie zullen worden verwoord door betrokkenen uit de sector.
Moord op de Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia
Pieter Omtzigt is in de commissie voor Juridische Zaken en Mensenrechten benoemd als rapporteur inzake de moord op Daphne Caruane Galizia. Deze journaliste uit Malta werd op 16 oktober 2017 vermoord, nadat zij controversiële onthullingen had gedaan over een aantal Maltese politici naar aanleiding van de ‘Panama Papers’. Tijdens de plenaire sessie van de Assemblee in januari van dit jaar organiseerde Omtzigt al een side event met de drie zonen van mevrouw Galizia om aandacht voor deze zaak te vragen. In zijn rapport zal Omtzigt ook ingaan op de staat van de rechtsstaat in Malta.